Kennis en vaardigheden

Vaardigheden in de praktijk.

Alle elementen uit de voorgaande modules vormen samen futures literacy, oftewel toekomstgeletterdheid. Het uitdagen van aannames, het verbeelden van verschillende toekomsten en het meewegen van verschillende perspectieven. Allemaal kennis en vaardigheden die samen futures literacy vormen. In dit hoofdstuk gaan we ontdekken hoe jij deze in je dagelijks leven kan inzetten.

Dat doen we met Loes Damhof.

Zij is onderdeel van de Unesco-leerstoel op het gebied van Futures Literacy (Toekomstgeletterdheid).

Toekomstgeletterdheid is het vermogen om de rol van de toekomst te begrijpen in alles wat je ziet en doet.

Want hoe we denken over de toekomst heeft impact op de acties in het ‘nu’.

Zijn het onzekere tijden?

Ja, zegt Loes. Maar dat is niet nieuw.

Toekomstdenken is dus op een constructieve manier kunnen omgaan met onzekerheid.

En dat is makkelijker gezegd dan gedaan!

Er zijn grofweg twee manieren waarop toekomstdenken het heden beïnvloedt.

(Klik op de begrippen om verder te lezen)

Plannen

Stel, je wilt met een goede vriend of vriendin een buitenlandse reis maken. Dan heb je waarschijnlijk in je hoofd al een toekomstbeeld gevormd. Je ziet een aantal dingen voor je, kunt er al bijna van dromen! En die beelden hebben impact op de keuzes die je vandaag maakt. Welke hotels je boekt, welke kleding je inpakt en welke taalgids je gaat bestuderen.

Voorbereiden

In de winkel heb je zojuist een gloednieuwe telefoon gekocht. Je bent er heel trots op! Sterker nog, je bedenkt opeens hoe vervelend het zou zijn als je hem zou laten vallen. Daarom koop je er ook alvast een stevig hoesje bij. Je weet immers maar nooit!

Toch gaat toekomstgeletterdheid verder dan alleen voorbereiden en plannen.

Klinkt aannemelijk, toch?

Het kan zijn dat jij een aantal dingen echt zeker denkt te weten. Volgens Loes zorgen die aannames ervoor dat je minder makkelijk een flexibel toekomstbeeld kunt oproepen.

Iedereen heeft aannames over het onderwijs.

Volgens Loes moeten we daar eigenlijk vrijer mee omgaan. En dat mag best een beetje raar lijken. Dat leidt namelijk tot meer toekomstbeelden!

Wat als?

Volgens Loes kan het dus geen kwaad om de geaccepteerde toekomstbeelden los te laten en je open te stellen voor alternatieven. Een manier om dat te doen is door “wat als”-vragen te stellen.

Herkaderen.

Om de juiste “wat als”-vragen te vinden, kun je gebruik maken van speciale technieken. Herkaderen (in het Engels: reframen) is hier een goed voorbeeld van.

(Klik op de begrippen voor twee voorbeelden)

Het herkaderen van de context

Iemand die bijvoorbeeld heeft ingevuld dat goed onderwijs altijd geld zal kosten, denkt aan de kosten die een school maakt: docenten, schoolgebouwen, leermaterialen, apparatuur. Op het moment dat er minder van elk nodig is, dan wordt onderwijs misschien wel veel goedkoper of zelfs gratis. Wanneer diegene op onderzoek uitgaat ontdekt hij dat er nu al hele opleidingen online gratis te volgen zijn, en dat er al groepen ouders zijn die hun kinderen in groepjes laten leren buiten officiële systemen om.

Het herkaderen van de betekenis

In het onderwijs zou het kunnen dat je op een bepaalde manier aankijkt tegen het gebruik van computers, tablets en telefoons. Ze hebben inderdaad niet altijd een positief effect op leerlingen. Maar wat nou als deze ontwikkelingen geïntroduceerd worden om goedkoop of zelfs gratis onderwijs voor iedereen op de wereld mogelijk te maken?

Een ander perspectief.

Wanneer je iets als negatief ervaart, zoek je er ook vaak een negatieve intentie achter. Dit kan je als toekomstdenker behoorlijk in de weg zitten. Het kan helpen om die manier van denken los te laten en ook de positieve intentie te gaan ontdekken. Vooral wanneer we met andersdenkenden praten.

Het kan dus wél!

Is er iets waarvan jij zegt: dat zal never nooit gebeuren! Dan kan het helpen om eens te denken: In wat voor wereld is deze gebeurtenis wél logisch? Als je je best doet, zal je zien dat er ook voor 'extreem onwaarschijnlijke' gebeurtenissen altijd aanwijzingen te vinden zijn dat ze zouden kunnen gebeuren. Dit noem je het herkaderen van de context.

Waardoor laat jij je leiden?

In de laatste video van dit hoofdstuk onderstreept Loes nog eens het verschil tussen waarschijnlijke en wenselijke toekomstbeelden.

Anticipeer jij op iets wat je denkt dat gaat gebeuren of ga je uit van datgene wat je zou willen in de toekomst?

- Loes Damhof

Samenvattend.

In dit hoofdstuk kwam het volgende aan bod:

De toekomst bestaat alleen in onze verbeelding.
Dus hoe we denken over de toekomst, bepaalt onze acties in het heden.
Daarbij is het goed om je bewust te zijn van je eigen aannames en af en toe je verbeelding wat op te rekken met andere beelden.
En je af te vragen of de toekomst die jij nastreeft wel de jouwe is, of eentje die je is ingefluisterd door anderen.

Je bent halverwege.

In de volgende module leer je hoe je je verbeelding kan stimuleren. Om naar ‘de droom’ van een wenselijk toekomstbeeld toe te werken kan je eigenlijk ook niet zonder die verbeelding.