Denken als een futurist

Iedereen is een toekomstdenker, maar hoe doe je dat nu precies? Met Tessa Cramer.

Welkom in de tweede module!

We gaan met elkaar bespreken wat 'toekomstdenken' eigenlijk inhoudt. Maar eerst hebben we weer een vraag aan jou. Gebruik de pijltjes rechtsonder om naar het volgende scherm te gaan.

Iemand die daar alles over weet, is Tessa Cramer.

Zij is lector Designing the Future en een toekomstgerichte academicus.

Toekomstdenken helpt je dus om keuzes te maken in een veranderende wereld.

Aangezien de wereld continue verandert, is dat geen overbodige luxe. We verwachten bijvoorbeeld van scholieren dat ze nu al een keuze maken voor een baan in de toekomst. En we gaan online verschillende relaties met elkaar aan zonder te weten wat dit in de toekomst betekent.

(Klik op de begrippen voor een toelichting)

De toekomst van werk

Beroepen die goede kansen bieden veranderen door de jaren heen. Het UWV maakt daarom jaarlijks een lijst met kansrijke beroepen. In de komende jaren blijft er veel vraag naar werkenden in de sectoren ICT, onderwijs, techniek en de zorg. Desondanks zal werk er in de toekomst behoorlijk anders uitzien dan nu.

Het ziet er naar uit dat veel van de beroepen die straks belangrijk zullen zijn, nu nog helemaal niet bestaan. Wie weet wordt jij straks wel een thuiswerkconsultant die mensen helpt om in hun eigen thuisomgeving productief te blijven, of train jij algoritmen die astronauten van sociale interactie voorzien tijdens een eenzame ruimtereis. Omdat ze niet bestaan, valt moeilijk te zeggen wat deze banen precies zijn. Dat is best lastig als je nu moet beslissen in welke richting je door wilt leren. Daar komt bij dat het verre van zeker is dat werk nog steeds zo’n centrale plek in ons leven heeft als nu. Het kan best zijn dat er dan een basisinkomen is (een onvoorwaardelijk inkomen dat iedere burger van de overheid krijgt). Wat zou jij doen als je meer tijd had om te besteden aan de dingen die jij écht belangrijk vindt?

De toekomst van contact

Hoe we elkaar ontmoeten en contact hebben met elkaar verandert van tijd tot tijd. Waar mensen eerst heel lacherig deden over online daten is dat nu de normaalste zaak van de wereld. Vrienden hebben die je nog nooit in levende lijve hebt gezien vinden we nu ook heel gewoon. Black Mirror is een Netflix-serie over een nabije toekomst waarin technologie onze samenleving beheerst. In een aflevering leren de hoofdpersonen elkaar kennen via een datingprogramma dat een vervaldatum instelt voor alle relaties. Hierdoor reflecteer je als kijker op een toekomstige samenleving waarin wij afhankelijk zijn van technologie voor onze emoties.

Door technologische toepassingen speelt afstand een steeds minder grote rol en kun je je met anderen verbinden als je dezelfde ideeën of denkbeelden hebt. Het zorgt er eveneens voor dat we sneller tegenover elkaar komen te staan: ook tegenstanders zijn zo gevonden en (anoniem) reacties sturen kan met een muisklik. In de toekomst zou dat verschillende kanten op kunnen. Door het internet lijkt een verre vriend soms net zo goed als een goede buur. Maar is dat wel zo? Denk je dat dit zich doorzet, of komen we toch meer in verbinding met de mensen direct om ons heen? En hoe veranderen onze emoties door technologie?

De vaardigheden van een toekomstdenker.

Volgens Tessa Cramer.

Merk je een verschil?

Bij een verandering voor morgen gaat het vaak over één concreet onderdeel van je eigen leven. Kwam dit snel bij je op? En was het toevallig iets om je leven wat makkelijker of mooier te maken?

Wanneer we verder de toekomst in kijken, denken we meer in mogelijkheden. Vaak is de hoop dan niet alleen gericht op jezelf maar ook op je omgeving. Herken je dit?

Mentaal tijdreizen.

Een manier om de toekomst te verkennen wordt ook wel 'mentaal tijdreizen' genoemd. Je probeert je een gebeurtenis voor te stellen en traint jezelf dan door alle verschillende scenario's die kunnen optreden in je hoofd door te nemen. Net als bij het neerzetten van die grote partytent, weet je nog?

Dat gaat dus verder dan voorspellen wat er zal gebeuren.

Stel je hoort op de radio dat het morgen hard gaat waaien. Wat zie jij dan voor je? Zie jij je schutting omgaan, of zie je jezelf kitesurfen op de golven? Doordat je de mentale tijdreis al hebt gemaakt, kan je van tevoren bedenken om je schutting alvast te verstevigen, of je kitesurfspullen klaar te leggen.

Het gaat ook verder dan dagdromen.

Bij dagdromen willen er nog weleens wonderen gebeuren, of misschien heb je in jouw dagdromen wel superkrachten.

Tijdens een mentale tijdreis blijven de natuurwetten gewoon van kracht. Juist doordat je realistisch blijft, kan je de gevolgen van nieuwe situaties of veranderingen beter inschatten.

Mentaal tijdreizen is niet voor kortzichtige types.

Bij vrijwel elke crisis, en bij elke doorbraak, hoor je hetzelfde refrein: “Onvoorstelbaar!” of “Niemand had dit zien aankomen.” In werkelijkheid zijn er altijd wel signalen dat er iets aankomt. Door allerlei kleine barstjes in het heden laat de toekomst zich al een beetje zien.

Belangrijk daarbij is het hebben van een open blik.

Maar die wordt soms gehinderd, zegt Tessa.

Als toekomstdenker is het belangrijk dat je een open blik hebt, want aannames belemmeren het zicht.

- Tessa Cramer

“Laat het gesprek niet verstommen!”

Als toekomstdenker zie je de omgeving veranderen en bedenk je wat je daarmee wil doen. Soms is dat op kleine schaal in je persoonlijke omgeving en soms hou je je met de samenleving als geheel bezig.

Hoe kijkt Tessa Cramer naar die verschillen?

Sommige mensen worden somber of klagen over moedeloosheid als het gaat om de toekomst.

Wat kun je dan vandaag al doen?

Volgens Tessa is het tijd voor actie.

Een toekomstdenker staat er dus niet alleen voor.

Als je vandaag start met werken aan je persoonlijke toekomst, ben je ook bezig om onze gezamenlijke toekomst te veranderen. En door het gesprek aan te gaan over wat er in onze gezamenlijke toekomstscenario’s zou kunnen gebeuren, kan je ook je persoonlijke toekomst beter vormgeven.

En je hebt een beetje lef nodig.

We vroegen Tessa om een tip die je vandaag al in de praktijk kunt brengen.

Samenvattend.

In dit hoofdstuk kwam het volgende aan bod:

Iedereen is gebaat bij toekomstdenken.
Het gaat daarbij om het combineren van een onderzoekende en een creatieve blik.
'Mentaal tijdreizen' kan je helpen om vooruit te plannen.
Te ferme aannames zitten toekomstdenken in de weg.
Soms is denken ook gewoon 'doen': bijvoorbeeld door je dagelijkse routine om te gooien.

Zoals Tessa al zei: toekomstdenken is omgaan met onzekerheid.

Heb jij het lef om je met de toekomstscenario's van jouw organisatie te bemoeien? Dan hebben we goed nieuws voor je, want daarover gaat het onder andere in de volgende module!

Module 2 afgerond!

UP NEXT: De toekomst is meervoud

Je wordt automatisch doorgeschakeld, of klik op bovenstaande knop.